سفره‌های خالی از نان زنان سرپرست خانوار | کرونا رنج‌های زنان سرپرست خانوار را بیشتر کرد

لیلا جانقربان| شهرآرانیوز- واژه زنان سرپرست خانوار حتما به گوش شما هم خورده است. زنانی که مجبور به تأمین هزینه‌های زندگی هستند و مرد نان‌آور در زندگی ندارند. این زنان گاهی آسیب‌دیده از طلاق هستند یا به دلایلی همسر آن‌ها فوت کرده یا متواری شده است. 

زنان سرپرست خانوار آسیب‌دیده از اجتماع هستند، اما دست‌های توانمندی دارند که برای درازنشدن جلو کسی، آن‌ها را زانو زده‌اند و هرچند کم، اما از زور بازوی خود نان می‌خورند.

به گرد چرخ زندگی نمی‌رسم

نسا حیدری زنی بیست‌ونه‌ساله است که همسرش به‌دلیل جابه‌جایی مواد مخدر در زندان است و او حدود ۴ سال است که خرج خود و بچه‌های شش و نه‌ساله‌اش را درمی‌آورد. او می‌گوید: همیشه لباس‌های مردم تن بچه‌هایم است. همسایه‌ها هر لباسی را که لازم ندارند، برای بچه‌هایم می‌آوردند. وقت‌هایی هم سبد مواد غذایی از طرف خیران یا کمیته امداد به ما می‌دهند، اما با وجود این برای سیرکردن شکم بچه‌هایم همیشه مانده‌ام و به گرد زندگی نمی‌رسم.

صغرا خانم یکی دیگر از زنان سرپرست خانواده است که از کمیته امداد حقوق ماهانه دریافت می‌کند. او که همسرش را در یک حادثه رانندگی از دست می‌دهد، بچه‌هایش را با درآمد چرخ خیاطی بزرگ می‌کند و حالا که به قول خودش چشم درست‌وحسابی ندارد، به یک لقمه نان بخورونمیر کمیته راضی است.

این نارضایتی درحالی است که حتی زنانی که کارگاه‌های کارآفرینی هم ایجاد کرده‌اند، این روزها از ضعف اقتصادی گله دارند و کم‌کم چراغ کارشان رو به خاموشی است. خانم امینی یکی از کارآفرین‌هایی است که این روزها کارگاه لباس را به کارگاه ماسک تبدیل کرده است. او می‌گوید: با شیوع کرونا مردم کمتر لباس می‌خریدند و من هم که دیدم بازار ماسک خوب است، شروع کردم به تولید آن. اما همین که ما تولید کردیم، دست زیاد شد و قیمت‌ها پایین آمد. هرجا رفتم و خواستم که حمایتی بکنند، گفتند نمی‌شود! فقط به در بسته خوردیم و ماسک‌هایی که روی دست مانده است. قبلا دست‌کم نمایشگاه و بازارچه‌ای برگزار می‌شد و ما کارهایمان را برای فروش می‌بردیم، اما حالا هیچ موقعیتی نیست و فقط روزبه‌روز وضعیت بدتر می‌شود. در این کارگاه ۱۰ نفر از خانم‌هایی که مثل خودم سرپرست خانواده بودند، کار می‌کردند، اما حالا فقط خودم هستم و دخترم. 

سرپرستانی که رو به افزایش هستند

برای حمایت از زنان سرپرست خانواده، نهادهای متولی مانند بهزیستی و کمیته امداد به‌طور مستقیم فعالیت و نهادهای دیگر نیز دراین‌زمینه همکاری می‌کنند. براساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران که در سال ۹۵ انجام شد، مشخص شد جمعیت زنان سرپرست خانوار کشور، یعنی زنان بی‌سرپرست، خودسرپرست و سرپرست خانواده، نزدیک به ۳ میلیون و ۶۰ هزار نفر است.

جمعیت زنان سرپرست خانوار در سرشماری سال ۹۰ حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بود و در سرشماری سال ۸۵ به یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر و در سرشماری سال ۷۵ کمتر از یک میلیون و 200 هزار نفر بوده است که جای بسی تأمل دارد. همچنین براساس آمار‌ها، ۶۰ درصد زنان سرپرست خانوار بیش از ۵۰ سال سن دارند. در این میان براساس میانگین کشوری، ۱۱ درصد از زنان سرپرست خانوار را بانوان جوان ۱۸ تا ۳۵ سال تشکیل می‌دهند.

براساس آمارها، سال ۹۸ نیمی از زنان سرپرست خانوار زیر پوشش یکی از نهاد‌های حمایتی و اجتماعی بودند یا به‌عبارتی از هر ۲ زن سرپرست خانوار، یک نفر تحت حمایت بوده است. این درحالی است که نیمی از زنان سرپرست خانوار در این ایام تحت هیچ‌ حمایتی نبوده‌اند.

زن سرپرست شامل ۴ گروه زنانی با همسر متوفی، زنان مطلقه، زنانی با همسر ازکارافتاده و دختران و زنان خودسرپرست زیر پوشش بهزیستی هستند.

از نظر کمیته امداد و بهزیستی، زنان سرپرست خانوار فقط شامل زنانی که همسران آن‌ها فوت کرده یا طلاق گرفته‌اند، نمی‌شود، بلکه زنانی که همسرشان ازکارافتاده است، زنانی که همسرشان حکم زندان طولانی‌مدت دارد یا زنانی که همسرشان به خدمت سربازی اعزام شده است، شامل تعریف زنان سرپرست خانوار و مشمول دریافت مستمری می‌شوند که از این ۲ سازمان حمایتی می‌توانند خدمات مستمری دریافت کنند.

در کنار دریافت مستمری برای اینکه بتوان فقر را در میان این دسته از افراد جامعه کاهش داد، حمایت‌های غیرمستمر هم انجام می‌شود، از جمله در حوزه آموزش، ازدواج، تأمین جهیزیه، اشتغال، مسکن، درمان، بیمه و هزینه‌های ضروری و متعددی که در دستورالعمل‌های بهزیستی و کمیته امداد پیش‌بینی شده است. اما این پیش‌بینی‌ها بیشتر به‌دلیل کمبود بودجه یا به دست برخی زنان نمی‌رسد یا بسیار محدود و کم است.

زنان سرپرست خانوار یا کارگران ارزان

در همین زمینه فاطمه قاسم‌پور، رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی، می‌گوید: متأسفانه در برخی موارد زنان سرپرست خانوار به کارگران ارزان‌قیمت تبدیل شده‌اند. توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به‌معنی ارتقای سطح اقتصادی خانواده و خروج آن‌ها از وضعیت فعلی‌شان است.

معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد نیز دراین‌زمینه می‌گوید: درخواست کمیته امداد از بانک مرکزی و شبکه بانکی و مجلس شورای اسلامی تسهیل تضامین بانکی به‌ویژه برای زنان سرپرست خانوار است. 

اختصاص سهمیه ویژه بسته حمایتی به زنان سرپرست خانوار، تبدیل موقت کارگاه‌های زنان کارآفرین به تولید ماسک و لوازم بهداشتی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید برای زنان در راستای تولید لوازم بهداشتی و پیش‌بینی معافیت‌هایی در استمهال بیمه‌ای و مالیات و مسائل بانکی از جمله حمایت‌هایی بوده است که امسال در کنار وام ۳ تا ۱۰ میلیون تومانی به زنان سرپرست خانوار اختصاص یافت.

همچنین به گفته معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور، طرح توان‌افزایی زنان سرپرست خانوار در سال ۹۹ توسعه می‌یابد و زنان سرپرست خانواری که از مراکز حمایتی مانند بهزیستی و کمیته امداد حمایت مالی نمی‌شوند و مایل‌اند کار و حرفه‌ای برای اشتغال خود بیاموزند، می‌توانند با مراجعه به مدیران کل امور زنان و خانواده استانداری‌ها خود را معرفی کنند و خواستار ثبت‌نام در این دوره‌های آموزشی شوند. همچنین از سازمان‌های غیردولتی در موضوع کارآفرینی دعوت شده است تا دراین‌زمینه از زنان سرپرست خانوار حمایت کنند. دعوتی که چندان استقبالی از آن نشده است و همچنان حوزه زنان سرپرست خانوار نیازمند توجهی ویژه و قوانینی اجباری است تا شاید باری از روی دوش آن‌ها بردارد تا کمری راست کنند و نفسی بکشند، نفسی که در این روزهای کرونایی سخت به تنگ آمده است!